زردی نوزاد
زردی یک بیماری مرتبط با کبد است که باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها و گاهی اوقات علائم کمتر واضح دیگری می شود. در حالی که این زردی در نوزادان شایع و معمولا موقتی است، در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی جدی‌تر باشد. در این مقاله بیشتر با زردی نوزادان و دلایل آن آشنا می‌شویم.
زردی نوزادی چیست؟
زردی در نوزادان در واقع زرد شدن پوست صورت و بدن و سفیدی چشم آنهاست که می‌تواند به چند دلیل مختلف ایجاد شود.
تعریف دقیق و پزشکی زردی نوزاد چیست؟
از نظر پزشکی، زردی در واقع به بالا رفتن سطح بیلی روبین مربوط می شود و آن را نتیجه هیپربیلی روبینمی در نظر می‌گیرند. هنگامی که سطح بیلی روبین به طور غیر طبیعی در خون بالا باشد، زردی ایجاد شده و علائم تغییر رنگ پوست و چشم ظاهر می شود.
بیلی روبین چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
بیلی روبین در طی تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید می شود. این یک ماده زرد نارنجی است که معمولاً از کبد عبور می‌کند و از بدن دفع می شود و می توان آن را یک پیگمان زرد رنگ صفراوی در نظر گرفت. د
جدول درجه بندی زردی نوزاد چیست؟
برای تمام نوزادان تازه متولد شده تست خون بیلی روبین انجام می شود تا بر اساس سن کودک و سطح بیلی روبین، بتوان تشخیص داد که آیا نوزاد زردی دارد یا خیر و این که شدت زردی او چقدر است. بر اساس کم ریسک بودن یا پرریسک بودن زردی، اقدامات پزشکی و درمانی لازم برای نوزاد انجام می شود.
شایع‌ترین سن بروز زردی و مدت زمان ماندگاری آن کی است؟
اکثر زردی‌های نوزادی یک روز بعد از تولد ایجاد می شود و به تدریج طی دو تا پنج روز اول، افزایش می‌یابد. در مواردی که نوزادان نارس باشند، میزان ماندگاری زردی می‌تواند طولانی‌تر شود و مشکلاتی را برای نوزاد ایجاد کند. با این حال اکثر مواقع زردی نوزادی یا به خودی خود از بین می‌رود یا این که با کمک درمان‌های پزشکی و خانگی، حداکثر تا دو هفته بعد از تولد، از بین خواهد رفت. ماندگاری بیش از یک ماه زردی نیاز به بررسی‌های تخصصی بیشتری دارد.
زردی فیزیولوژیکی یا طبیعی
شایع‌ترین نوع زردی در نوزادان، زردی فیزیولوژیکی است. این نوع زردی طبیعی است. زردی فیزیولوژیکی در اکثر نوزادان در روز دوم یا سوم زندگی آنها ایجاد می شود. بعد از اینکه کبد کودک شما رشد کرد، شروع به از بین بردن بیلی روبین اضافی می‌کند. زردی فیزیولوژیکی معمولاً جدی نیست و در عرض دو هفته خود به خود از بین می‌رود.
عدم همخوانی گروه خونی مادر و جنین
وقتی مادر و نوزاد دارای گروه‌های خونی متفاوتی با یکدیگر هستند، مادر ممکن است آنتی بادی‌هایی تولید کند که می‌تواند در مراحل بعدی بارداری به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کند. این بدان معناست که سطوح بالاتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز آسیب‌دیده باید از بدن دفع شوند که به نوبه خود باعث افزایش سطح بیلی روبین میشود.
زردی ناشی از شیر مادر
یکی از انواع زردی نوزادان نوعی است که به شیر مادر مربوط می شود. در واقع این حالت از زردی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند بیشتر دیده می شود. دسته اول نوزادانی هستند که شیر کافی نمی‌خورند یا شیر مادر کم است. این حالت منجر به کم آبی بدن آنها می شود و در نتیجه کم آبی، نوزاد زرد می شود.
علاوه بر این در برخی از نوزادان سالم که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، زردی ممکن است از روز هفتم به بعد ایجاد شود. این حالت معمولا به این دلیل است که مواد موجود در شیر مادر بر تجزیه بیلی روبین در کبد تاثیر می‌گذارد.
ادامه داشتن زردی نوزاد نشانه چیست؟
در بیشتر موارد زردی باید بعد از دو تا سه هفته از بین برود. با این حال اگر زردی حتی بعد از انجام درمان‌های مناسب ادامه داشت یا مجددا زردی نوزادی برگشت، ممکن است برخی از مشکلات زمینه‌ای دیگر علت ادامه داشتن این نوع از زردی باشند. اصلی‌ترین آنها شامل موارد زیر می شود:
- کودک به شیر مادر یا شیر خشک حساسیت دارد
- حساسیت به لاکتوز
- وجود عفونت ادراری
- کم خونی همولیتیک
- کم کاری تیروئید
- کمبود برخی از پروتئین‌های مهم از جمله آنزیم‌ها
- مصرف برخی از داروها
- عفونت‌های بد تولد مانند سرخجه یا سیفلیس
- وجود یک اختلال ژنتیکی
علائم زردی نوزاد چیست؟ (نشانه های زردی نوزاد)
اصلی‌ترین علامت زردی نوزادان، زرد شدن پوست صورت و بدن و سفیدی چشم آنهاست. معمولا معمولاً زردی از صورت شروع می شود و سپس به سمت قفسه سینه، ناحیه شکم، پاها و کف پا حرکت می‌کند. سایر علائم زردی نوزاد شامل موارد زیر می شود:
- ادرار تیره و زردرنگ
- مدفوع کم رنگ
- خستگی و ضعف شدید در مواردی که زردی نوزادان شدید است
علائم زردی در کودکان چیست و چه کودکانی نیاز به بستری در بیمارستان دارند؟
اگر زردی نوزادی ادامه داشته باشد یا این که در دوران کودکی این زردی برگردد، ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد که برخی از آنها می‌توانند تهدید کننده سلامتی باشند. مهم‌ترین علامت خطر زردی، سطح بالای بیلی روبین، یعنی بیلی روبین بالاتر از 5 میلی گرم است. خصوصا اگر این سطح از بیلی روبین یک هفته بعد از تولد هم ادامه داشته باشد. در این شرایط ممکن است به بستری شدن نوزادان نیاز باشد. کودکانی که بعد از یک هفته زردی پوستشان بیشتر می شود یا کودکانی که وزنشان کاهش می‌یابد، حتما باید تحت نظر متخصص اطفال باشند تا در صورت نیاز در بیمارستان بستری شوند.
چرا کودکان دچار زردی می‌شوند؟ (علت زردی نوزادان)
اصلی‌ترین دلیل زردی نوزادان، افزایش سطح بیلی روبین خون به دلیل عدم رشد کامل کبد در آنهاست. سایر دلایل شامل موارد زیر است:
- تاثیر شیر مادر
- کم آبی بدن نوزادان
- شکل غیر طبیعی سلول‌های خونی مانند کم خونی داسی شکل
- عدم تطابق گروه خونی مادر و نوزاد
- خونریزی زیر پوست سر ناشی از زایمان سخت
- سطوح بالاتر گلبول‌های قرمز خون
- انواع عفونت‌ها از جمله عفونت ادراری
- کمبود برخی پروتئین‌ها
- مصرف یک سری داروهای خاص
- بیماری‌هایی که بر کبد یا مجاری صفراوی تأثیر می‌گذارند، مانند فیبروز کیستیک یا هپاتیت
- سطح پایین اکسیژن خون (هیپوکسی)
- عفونت‌ها (سپسیس)
- بسیاری از اختلالات ژنتیکی یا ارثی مختلف
- نارس بودن نوزادان
- مشکلات کبدی نوزاد
زردی نوزاد و خواب زیاد
گاهی اوقات زردی نوزادی می‌تواند موجب ضعف و خستگی شدید نوزادان شود که نتیجه آن خواب زیاد است. در این شرایط نوزاد بیشتر از حد معمول در طول شبانه روز می‌خوابد.
زردی نوزاد همراه با تب خطرناک است؟
اگر به همراه زردی نوزاد سایر علائم مانند تب هم وجود داشته باشد، این شرایط ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی‌تر مانند عفونت یا آنسفالوپاتی نوزادی باشد. در این شرایط خطر زیادی نوزاد را تهدید می کند و باید سریعا تحت درمان قرار بگیرد.
راه‌های تشخیص زردی نوزاد چیست؟
در درجه اول پزشک با معاینه فیزیکی می‌تواند زردی نوزادی را تشخیص دهد. زمانی که پوست صورت و بدن زرد باشد، پزشک از یک آزمایش خون که سطح بیلی روبین را می‌سنجد، برای تعیین سطح زردی استفاده می کند. سایر تست‌ها نیز شامل تست پوستی بیلی روبین و تست ادرار می شود. در موارد شدیدتر برای تشخیص علت زردی ممکن است به نمونه برداری از کبد هم نیاز باشد.
درمان زردی نوزادی چیست؟
در بیشتر مواقع به درمان زردی نیاز نیست. اما اگر زردی شدید بود یا اینکه برای چند هفته ادامه داشت، درمان‌های پزشکی و درمان‌های خانگی می‌توانند به رفع زردی نوزادی کمک کنند. سطح بیلی روبین نوزاد و سرعت افزایش زردی تعیین کننده نوع درمان مناسب است.
نور درمانی (فتوتراپی)
گاهی اوقات برای نوزادانی که سطح بیلی روبین آنها بسیار بالا است از نورهای آبی مخصوص استفاده می شود. این نورها با کمک به تجزیه بیلی روبین در پوست کار می‌کنند. به این کار فتوتراپی می‌گویند.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg)
اگر علت زردی نوزادی تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد باشد، باید برای رفع این مشکل به صورت تزریق داخل وریدی، به نوزاد ایمونوگلوبین تزریق کرد تا بتوان با کاهش سطح آنتی بادی، زردی را کنترل کرد.
انتقال خون
زمانی که نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است و زردی با سایر روش‌ها کنترل نمی‌شود، ممکن است مقداری از خون نوزاد را با خون اهدایی جایگزین کنند.
سریع‌ترین راه درمان زردی نوزاد چیست؟
بهترین و سریع‌ترین روش درمان زردی نوزادی بسته به شدت و علت آن دارد. با این حال در بیشتر موارد فتوتراپی سریع‌تر از دیگر روش‌ها می‌تواند زردی را کاهش دهد و کنترل کند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی زردی نوزاد چه هستند؟
یکی دیگر از گزینه‌های پیشنهادی برای درمان خانگی زردی نوزادان، تغییر سبک تغذیه مادر و نوزاد است. برخی پیشنهاد می‌کنند که مادران در زمان شیردهی در صورت زرد بودن نوزادشان، برخی مواد غذایی را مصرف نکنند. همچنین افزایش دفعات شیردهی و حتی در مواردی اضافه کردن وعده‌های شیر خشک در وعده‌های غذایی نوزاد، می‌تواند به درمان زردی خفیف کمک کند.
طب سنتی هم یک سری گزینه‌های پیشنهادی برای درمان زردی نوزادی دارد. این درمان‌ها شامل موارد زیر می شود:
- شیر خشت
- درمان با نور مهتابی در خانه
- عرق کاسنی
- حمام درمانی نوزادان با عصاره‌های گیاهی
- ترنجبین و آب
- استفاده از خاکشیر برای رفع زردی نوزادی
- حجامت نوزاد برای درمان زردی
رژیم غذایی مادر برای نوزاد دچار زردی چیست؟
یکی دیگر از گزینه‌هایی که می‌تواند به درمان زردی نوزاد کمک کند، رژیم غذایی مادر است. توصیه‌های غذایی به مادرانی که شیر خودشان را به نوزاد می‌دهند شامل موارد زیر است:
- مصرف آب بیشتر
- مصرف میوه‌هایی که طبع خنک‌تری دارند مانند هندوانه، آب سیب و لیمو شیرین
- افزایش مصرف سبزیجات تازه و سبز مانند کرفس یا مصرف آب کرفس
- مصرف لبنیات کم چرب
- کاهش مصرف ادویه جات و غذاهای تند و پرچرب
- مصرف بیشتر گوشت سفید
از کجا بفهمیم زردی خوب شده است؟
با دیدن رنگ پوست صورت و بدن نوزادان و همچنین اندازه گیری سطح بیلی روبین خون می توان فهمید که آیا زردی برطرف شده یا هنوز باید به درمان ادامه داد.
بهترین پزشک برای تشخیص و درمان بیماری زردی نوزاد کیست؟
برای تشخیص زردی نوزاد و انجام اقدامات لازم برای درمان، باید به یک متخصص اطفال یا فوق تخصص نوزادان مراجعه کرد.
عوارض زردی نوزادان چیست؟
در بیشتر مواقع زردی نوزادان بی ضرر است. با این حال در صورت عدم درمان یا ادامه داشتن زردی، سطح بسیار بالای بیلی روبین می‌تواند به مغز آسیب برساند. عوارض نادر اما جدی ناشی از سطوح بالای بیلی روبین عبارتند از:
- فلج مغزی
- ناشنوایی
- کرنیکتروس، که آسیب مغزی ناشی از سطوح بسیار بالای بیلی روبین است
- آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین که ناشی از سمیت بیلی روبین برای سلول‌های مغزی است
عوامل موثر بر تشدید زردی نوزاد چیست؟
یک سری شرایط می‌تواند احتمال بروز زردی را بیشتر کند یا موجب تشدید زردی در نوزادان شود. این موارد شامل شرایط زیر است:
- تولد نوزادان نارس قبل از هفته 38
- تفاوت داشتن گروه خونی نوزاد و مادر
- بیشتر بودن سطح گلبول قرمز در زمان تولد
- مشکلات کبدی
- نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند
- خونریزی‌های زیر پوستی به دلیل فشار حین زایمان
- کم خونی همولیتیک
- وجود برخی از عفونت‌ها مانند سرخجه یا سیفلیس
خطرات زردی نوزاد، زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است؟
زردی نوزادان معمولا از روز دوم تا پنجم شروع می شود و ممکن است تا سه هفته نیز طول بکشد. با این حال ادامه دار بودن زردی در نوزادان بیشتر از این مدت در صورتی که سایر شرایط و علائم هم وجود داشته باشد، ممکن است برای نوزاد خطرناک باشد. این موارد شامل علائم زیر است:
- تب و لرز
- بیحالی و خستگی
- ضعف شدید
- بی اشتهایی
- کاهش وزن
پیشگیری از زردی نوزادی چگونه است؟
در نوزادان، درجاتی از زردی طبیعی است و احتمالا قابل پیشگیری نیست. خطر زردی شدید را می توان با افزایش دفعات شیردهی در طول روز کاهش داد. علاوه بر این، همه زنان باردار باید از نظر گروه خونی و آنتی بادی‌های غیر معمول آزمایش شوند. اگر مادر Rh منفی باشد، آزمایشات بعدی بر روی بند ناف نوزاد توصیه می شود تا از بروز مشکلات جدی در زمان تولد جلوگیری شود.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
زردی نوزاد در بیشتر مواقع مضر نیست. برای اکثر نوزادان، زردی بدون درمان در عرض 1 تا 2 هفته بهبود می‌یابد. با این حال حتما نوزادانی که زردی دارند، باید تحت نظر یک متخصص اطفال باشند تا چکاپ‌های لازم برای آنها انجام شود. پزشک اطفال تشخیص می‌دهد که بر اساس سن نوزاد و درجه زردی نوزاد، کدام درمان‌ها برای او ضرورت بیشتری دارد.
پرسش‌های متداول
اگر زردی نوزاد زیاد باشد چه میشود؟
ممکن است به فتوتراپی یا بستری شدن نوزاد در بیمارستان نیاز باشد.
زردی نوزاد دو ماهه خطرناک است؟ چه زمانی خطرناک است؟
زردی نوزاد اگر با علائمی مانند خستگی و ضعف یا تب همراه باشد خطرناک است.
زردی بچه از چیست؟ زردی پوست کودک نشانه چیست؟
زردی پوست نشان دهنده بروز هیپربیلی روبینمی در کودک است.
دستگاه زردی نوزاد ضرر دارد؟
خیر این یک درمان معمول برای زردی نوزادان است و معمولا بی خطر است.
بازگشت زردی نوزاد پس از درمان ممکن است؟
در موارد نادر ممکن است زردی مجددا بعد از دوره درمان بازگردد و به بررسی‌های مجدد نیاز داشته باشد.
زردی نوزاد باید روی چند باشد؟
سطح بیلی روبین خون نوزاد باید کمتر از 5 میلی گرم بر دسی لیتر باشد.
زردی نوزاد به خاطر شیر مادر است؟
بله در برخی از موارد ممکن است علت زردی نوزادان تغذیه با شیر مادر باشد.
زردی نوزاد با چی رفع میشه؟ با حجامت ممکن است؟
بسته به سن نوزاد و شدت زردی می توان از روش های مختلفی برای کاهش زردی استفاده کرد. حجامت کردن یکی از درمان‌های توصیه شده در طب سنتی برای درمان زردی نوزادان است.
https://www.nhs.uk/conditions/jaundice-newborn/symptoms/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infant-jaundice/symptoms-causes/syc-20373865
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22263-jaundice-in-newborns
https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/jaundice-in-babies
https://medlineplus.gov/ency/article/001559.htm
