دلایل ناباروری، علائم و تشخیص آن

02 بهمن 1400

دلایل ناباروری کدامند؟ آیا علل ناباروری در تمامی زوج ها قابل تشخیص و شناسایی هستند؟ آیا دلایل ناباروری در زنان متفاوت از دلایل این مشکل در مردان است؟ مشکل ناباروری به عنوان ناتوانی در بچه دار شدن در عرض یک سال تعریف می شود، به شرط آنکه هیچ روش پیشگیری از بارداری استفاده نشود. مردان، زنان و یا هر دو می توانند به یک میزان باعث مشکلات ناباروری شوند. اگر سن زن مبتلا به ناباروری بالای سی و پنج سال باشد، می تواند روش های درمانی را زودتر و بدون یک سال انتظار شروع کند. زیرا عامل سن نیز در ناباروری موثر است. با افزایش سن، بروز ناباروری افزایش می یابد. دلایل ناباروری می تواند مختلف باشد؛ این مشکل گاهی اوقات تنها یک دلیل واحد دارد و در برخی موارد مجموعه ای از دلایل باعث بروز آن می شوند. ناباروری در نتیجه اختلال در عملکرد تولید مثل رخ می دهد.
همانطور که گفتیم مشکل ناباروری ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. اول از همه، بهتر است توجه داشته باشید که علل ناباروری در زنان و مردان با یکدیگر متفاوت است. قبل از شروع درمان ناباروری باید علل این مشکل مشخص شود؛ هر چند که در 25 درصد زوج های نابارور دلایل ناباروری ناشناخته هستند!
دلایل ناباروری در زنان
بارزترین علت ناباروری در زنان انسداد لوله های فالوپ است. این لوله ها تخمدان زن را تشکیل می دهند. هنگامی که این کانال ها مسدود می شوند، لقاح اسپرم با تخمک در این کانال اتفاق نمی افتد و این مشکل منجر به ناباروری می شود. اختلالات تخمک گذاری نیز در بین علل ناباروری در زنان بسیار شایع است. با این حال، عوامل مختلف زیادی وجود دارند که منجر به ناباروری زنان می شوند. این دلایل عبارتند از:
- مشکلات مربوط به تخمدان ها
- لوله های فالوپ آسیب دیده، زخمی یا شکسته
- تخمدان پلی کیستیک
- برخی از اختلالات تیروئیدی و هورمونی
- نقایص ساختاری مادرزادی
- یائسگی زودرس ناشی از کمبود تخمک
- وجود فیبروم در رحم، گشاد شدن رحم، ناهنجاری های رحمی، تومورهای خارج رحمی
- افزایش وزن بیش از حد، سوء تغذیه
- تومورها
- درمان های سرطانی انجام شده در گذشته مانند رادیوتراپی و شیمی درمانی
- سیگار، الکل و مصرف کافئین
- سیکل قاعدگی نامنظم
- برخی از بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی بدن
- کاهش عملکرد باروری
- برخی از جراحی های قبلی انجام شده در ناحیه شکم
- انسداد جزئی یا کامل لوله های فالوپ با انواع عفونت های مقاربتی
- دیابت
- سطح پرولاکتین بالا
- علل آلرژیک

دلایل ناباروری در مردان
دلایل ناباروری در مردان را می توان با انجام آزمایشات مشخص کرد. برخی از بیماری ها باعث ناباروری در مردان می شوند. بیماری های عفونی، سرطان دوران کودکی، بیماری های مقاربتی اثرات منفی بر ناباروری دارند. عوامل ساختاری و محیطی مهمترین عامل ناباروری هستند. جدای از اینها، عوامل زیادی منجر به ناباروری در مردان می شوند که لیستی از این دلایل شامل موارد زیر است:
- اختلال در عملکرد اسپرم، کاهش تولید و حرکت اسپرم
- عدم وجود سلول های اسپرم
- کانال مسدود شده
- تغییر شکل اسپرم
- برخی اختلالات هورمونی
- برخی از بیماری های سیستم ایمنی بدن
- دیابت
- عفونت ها
- انجام درمان های سرطان در گذشته مانند رادیوتراپی و شیمی درمانی
- استعمال دخانیات، الکل، کافئین و مواد مخدر
- اختلالات ساختاری ژنتیکی، بیماری های ژنتیکی
- برخی اختلالات مادرزادی و ساختاری مانند بیضه نزول نکرده
- عفونت هایی مانند اوریون
- بزرگ شدن و بدتر شدن کیفیت عروق بیضه
- مشکلات جنسی مانند انزال زودرس
- عوامل محیطی که از نظر شیمیایی مضر هستند
علائم ناباروری در زنان
علائم ناباروری بر اساس ساختار و سن هر زن متفاوت است. برخی از زنان هیچ علامتی را تجربه نمی کنند. با این حال، بسیاری از زنان نیز علائم واضح ناباروری را نشان می دهند. مهمترین علامت ناباروری اختلالات و بی نظمی در خونریزی قاعدگی به خصوص در زنانی است که در دوره باروری هستند. مهم است که فاصله زمانی مشخصی بین خونریزی قاعدگی سپری شود. طولانی شدن یا کوتاه شدن این دوره که سیکل قاعدگی نامیده می شود یکی از علائم مهم ناباروری در زنان است. اختلال در دوره قاعدگی بر عملکرد تخمک گذاری تأثیر منفی می گذارد.
در عین حال طبیعی نیست که خانم ها در دوران قاعدگی خونریزی های خیلی شدید داشته باشند یا قاعدگی آنها خیلی طولانی یا کوتاه باشد. این اختلالات به شکل خونریزی قاعدگی در زنان بر تخمک ها و دستگاه تناسلی تأثیر منفی می گذارند و می توانند باعث ایجاد مشکلات تخمک گذاری شوند.
علاوه بر این علائمی مانند تغییر در ساختار پوست زنان، افزایش آکنه در بدن، افزایش یا کاهش غیر طبیعی مو، ریزش مو، تغییر ناگهانی افزایش و کاهش وزن، کمردرد و درد در طول رابطه جنسی را نیز باید در میان علائم ناباروری زنان در نظر گرفته شود. ترشحات شیری رنگ از سینه زنان، زمانی که نوزادی در دوران شیردهی ندارند نیز به عنوان یکی از نشانه های ناباروری زنان تلقی می شود. اگر چنین علائمی دارید و با وجود داشتن فعالیت جنسی منظم قادر به بارداری طبیعی نیستید، شاید مشکوک به ناباروری باشید و باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علائم ناباروری در مردان
در مردان، علائم ناباروری ممکن است گاهی اوقات مورد توجه قرار نگیرد. تشخیص علائم ناباروری در مردان دشوارتر از زنان است؛ چرا که این علائم در مقایسه با زنان به وضوح آشکار نمی شوند. مردان اغلب در نتیجه آزمایش‌هایی که در بیمارستان انجام می دهند متوجه می شوند که نابارور هستند. حتی با وجود اینکه آنها از نظر جنسی فعال هستند و محافظت نمی شوند، زمانی که نمی توانند برای مدت طولانی بچه دار شوند، نیاز به انجام برخی آزمایشات را احساس می کنند. از آنجایی که مشکل ناباروری در مردان علائم کاملی را نشان نمی دهد، تنها در این آزمایش ها ناباروری مردان تشخیص داده می شود.
اما در صورتی که مردان دچار مشکلات جنسی مانند مشکل در نعوظ یا انزال، کاهش میل جنسی، بثورات غیرطبیعی در موهای خود هستند و این علائم در دوره‌ای که به مدت طولانی نمی‌توانند بچه دار شوند ظاهر می‌شوند، توصیه می‌شود حتماً با یک پزشک متخصص ناباروری مشورت کنند.
تست ناباروری
عموماً زوجین با وجود داشتن فعالیت جنسی منظم و عدم استفاده از روش های پیشگیری از بارداری در صورت بچه دار نشدن به مدت یک سال، باید در صورت مشکوک بودن به ناباروری به پزشک متخصص مراجعه کنند. برای تشخیص ناباروری و تعیین علل زمینه‌ای آن باید آزمایش ها و معاینات مشخصی انجام شود. این اقدامات برای تعیین تشخیص ناباروری در محدوده آزمایش ناباروری انجام می شوند. در حقیقت روش درمان مناسب با توجه به تشخیص و دلایل مشخص شده در نتیجه آزمایش ناباروری ارزیابی می شود. از آنجایی که علت ناباروری می تواند توسط مرد، زن و یا هر دو ایجاد شود، آزمایش های مختلفی برای تشخیص و درمان ناباروری در زنان و مردان انجام می شود.
تست ناباروری زنان
در محدوده آزمایش ناباروری که در زنان انجام می شود، ابتدا عملکرد تخمک گذاری به طور مفصل مورد بررسی قرار می گیرد. زیرا شایع ترین علل ناباروری در زنان اختلال در تخمک گذاری و دستگاه تناسلی است. مقدار تخمک مورد نیاز برای تولید مثل بر حسب تراکم آنالیز می شود. منظم بودن ترشح هورمون ها کنترل می شود. همچنین مشخص می شود که آیا بیماری های تخمدان در فرد وجود دارد یا خیر. به طور خاص، چرخه قاعدگی، میزان و شدت خونریزی با آزمایش های هورمونی انجام شده در طول دوره قاعدگی تعیین می شود. علاوه بر این، جهت معاینه فرد از روش های بیوپسی و سونوگرافی نیز استفاده می کنند چرا که ساختار و رشد تخمدان با روش تصویربرداری تجزیه و تحلیل می شود.
از آنجایی که یکی دیگر از علل مهم ناباروری انسداد لوله های فالوپ است، معاینه این لوله ها نیز در محدوده آزمایش ناباروری زنان با انجام معاینات لازم صورت می پذیرد. میزان انسداد لوله ها در این مورد بسیار مهم است؛ گاهی اوقات لوله ها می توانند به طور کامل بسته شوند. برای تشخیص انسداد لوله ها، معاینات لازم با داروهای خاص، فیلم های اشعه ایکس و روش های تصویربرداری انجام می شود.
یکی دیگر از دلایل ناباروری در زنان، فیبروم به عنوان یک اختلال ساختاری است. تشخیص فیبروم در زنان به راحتی و با روش های معاینه و سونوگرافی انجام می شود. برخی از اختلالات ساختاری مادرزادی مانند مشکلات دو رحمی نیز می تواند منجر به ناباروری شود. اختلالات ژنتیکی در زنان با تصویربرداری تشخیص داده می شود.
تست ناباروری مردان
در محدوده آزمایش ناباروری، ابتدا مردان تحت معاینه فیزیکی قرار می گیرند. در معاینات، وجود چاقی، وجود مجاری اسپرم، ساختار و ظاهر بیضه ها، سینه ها، وضعیت اندام تناسلی، وضعیت موهای ساق پا و زیر بغل بررسی می شود و یافته ها علت مشکل ناباروری را مشخص می کند. سپس آنالیز مایع منی با کمک چند آزمایش انجام می شود. برای تشخیص ناباروری در مردان، ابتدا باید اسپرم را آنالیز کرد. همچنین آزمایش تعداد اسپرم باید انجام شود. با این آزمایش ساختار، تعداد و سطح تحرک اسپرم بررسی می شود. نتایج به دست آمده در نتیجه آزمایش با استانداردهایی که باید باشند مقایسه می شود. بررسی های آنتی بادی با نمونه برداری از مایع منی و انجام آزمایش آنتی بادی علیه برخی از اسپرم ها نیز انجام می شود. علاوه بر این آزمایشات، بررسی می شود که آیا اختلال ساختاری در دستگاه تناسلی مردان وجود دارد یا خیر. برای این منظور از روش تصویربرداری سونوگرافی استفاده می کنند.
جهت آشنایی با روش های مختلف درمان ناباروری در مقالات بعد با ما همراه باشید.